Yeni ve Geleneksel Medya Dizilerinin Farkları

Yeni Medya Yüksek Lisansında hazırlamış olduğum sunumlar arasından en keyiflisi sanırım bu sunumum oldu. Yeni Medya ve Geleneksel Medya Dizisinin Farklarını elimden geldikçe titizlikle hazırladım. Hazırlamış olduğumuz sunum ile ilgili ilk olarak yapılan sokak röportajını ele alıyoruz.  Digital Age’nin 3 Şubat 2017’de yayınladığı videoda konumuzla ilgili olan kısmı keserek incelendim. Edinilen bilgiye göre kullanıcılarda ücretli platformlar orta düzeyde biliniyor ancak ücreti karşılığında pek tercih edilmiyor. Bazı kullanıcılar ise ücretsiz dizi platformlarını tercih ederken bazıları ise yalnızca Google üzerinden yapmış olduğu aramalar sonucu hangi site olduğuna dikkat etmeksizin dizi izlemektedir.

Yönetmen Yıldız Hülya Bilben İle Söyleşi: Yeni ve Geleneksel Medya Dizilerinin Farkları

Konu ile ilgili Osman Sınav’ın öğrencisi Yıldız Hülya Bilben ile whatsapp aracılığı ile iletişime geçtim. Bilben, Deli Yürek –  Yardımcı Yönetmen (1999), Kurtlar Vadisi – Gladyo – 2. Yönetmen (2009), Gümüş – Yapım Koordinatörü (2015), İki Aile – Uygulayıcı Yapımcı (2006) ve Kehribar – Yönetmen – 2016 gibi projelerin yanı sıra birçok projelerde görev almış tecrübeli bir isim.

Bilben’in yapmış olduğu açıklamalar şu şekilde: İster TV’ye ister internete yapılsın bütün projelerin oluşmaya başladığı çekirdek aynıdır. Dramaturjik altyapı değişmez sadece biçimleri farklılaşır. Günümüzde TV dizilerinin 140 dakikaları bulan süreleri var. İnternet dizileri uluslararası platformlarda hikâyeyi daha kısa seriler halinde anlatmayı hedef alır. Ayrıca yurt dışına satılan Türk dizilerinin bir bölümü satıldığı ülkelerde üç bölüm olarak yayınlanıyor. Yapımcılar da bir bölümü üç bölüm olarak satışa sunuyor. Bu yüzden TV dizilerinde belirlenen dakikalarda final özelliği taşıyan sahneler vardır artık.

TV dizilerinde olduğu gibi internet dizilerinde de reklam veren önemlidir. Reklam verilen anlar projenin merakını ve devamını sağlayacak sekanslarda gerçekleşir. Seyirci izlediğini devam ettirmek için bir yoldur bu. TV dizilerinde bağımsız hikâyeler anlatma sorunlarını etkileyen durumlar vardır. RTÜK bu durumlardan en önemlisidir. Toplumsal ahlaka, Türk aile yapısına uygun gibi maddeler vardır. TV izleyicisinin elinde sadece bir kumanda vardır ve takip ettiği iş için bir çaba harcamaz.

İnternet projeleri kendi özel izleyicisini oluşturur. Örnek Pİ ya da Sıfır Bir gibi internet dizileri özgün hikâyelerin ortaya çıkmasını sağlayan bir alan olarak geleceği parlak bir süreçtir. İnternet projelerini hayata geçiren ekipler yine TV dizisi ya da Türk sineması çalışanlarıdır. Sadece format, içerik ve hikâyelendirme biçimleri farklıdır. TV dizileri ile internet dizilerinin en önemli farkı “Rating”dir.

TV dizilerinde amaç kolay anlaşılabilir olmasıdır. Hikâye ona göre biçimlenir. Birçok TV dizisi tek aks üzerine kurulmaya başladı. İnternet dizileri is bunun kıstasında kalmaz dolayısıyla daha özgürdür. Gelecekte TV yerini internete bırakmaz. Sadece internet kendi seyircisini oluşturur. O seyirci yapısı incelenmeye değerdir. Ancak genç kuşağın ileride hangisini tercih edeceğini sanırım kimse bilmiyor.

Bir yönetmen olarak yapılan işlerde önemli olan şeyin hikaye olduğuna inancım sonsuzdur. Hikayeyi ister TV’ye ister internete yapalım.

Ama asıl sorun TV dizilerinde de özgün hikaye ve denenecek çok şey varken bunun neden yapılmadığıdır.

Yönetmen Yıldız Hülya Bilben’in dediği gibi çekirdek aynı biçim değişiyor. Teknoloji ile birlikte bir şeyler değişiyor, dönüşüyor. İşte bu dönüşümden diziler de etkilendi ve hala etkilenmeye devam ediyor. Bu röportaja zaman ayırdığı için kendisine çok teşekkür ederim.

Türkiye’de yasal olarak dizi izleme platformları BluTV, PuhuTV ve Netflix’dir. BluTV ve Netflix ücretli üyelik ile çalışırken Netflix reklamlı ama ücretsiz içerikle çalışır.

Her platform az ya da çok kendilerine özel içerik üretmekle özelleşmeye çalışmaktadır. Blu TV 7 YÜZ, Sıfır Bir ve Masum dizilerini kendisi için özel olarak yaptırmıştır. Puhu TV ise Türkiye’de ses getiren Fi dizisini kendine özel olarak hazırlatmıştır. Netflix global bir sizi izleme platformudur. Türk dizi izleme platformlarına nazaran çok büyük bir sitedir. Kendi özel yapımlarını Netflix Originals kısmında yayınlamaktadır. Şuanda özel yapımları 405 adettir. Bu rakam ile ortadaki farkı rahatlıkla görebilirsiniz.

Yeni Medya dizi izleme alışkanlıklarını değiştirdi. Artık izleyiciler istedikleri yapımı, istedikleri zaman, istedikleri yerde seyrediyor. Ve tabii istedikleri sürede! Yeni Medyanın sağladığı bu özgürlük ise kullanıcılar arasında yeni ve eğlenceli bir dizi maratonu yarışının başlamasına yol açtı: Bu yarış Netflix’in Binge Race, yani Netflix üyelerinin bir diziyi baştan sona izleyen ilk kişi olmak için, dizinin sezon bölümlerini yayınlandığı günden itibaren 24 saatte art arda seyretme yarışı.

Dünyada Big Race yani 24 saatte bir dizinin tüm sezonlarını izleme sayısı 8.4 Milyon. Son 4 yılda bu rakam 4 kat arttı. Türkiye’de ise 24 saat içerisinde tüm sezonu izlenen ilk 5 Netflix dizileri Marvel’s The Defenders, The Seven Deadly Sins, Santa Clarita Diet, Glow, Friends From College’dir.

Yapay Zekanın Yeni Medya Dizisine Yansıması Netflix Örneği

Barış Özcan 2 Ara 2017  tarihinde yayınladığı videoda Yapay zekanın artık film posterleri de tasarladığını ele alıyor. Netflix’i açtığımda her seferinde bana aynı dizinin farklı posterlerini gördüğünü dillendiren Özcan. Tam “Black Mirror”ın yeni sezonu çıktı diye sevinecekken eski sezonun yeni poster tasarımı olduğunu fark ediyor.

Konuyu araştıran Özcan afiş çalışmalarının da algoritmalar tarafından yapıldığını vurguluyor. Yapay zeka milyonlarca görsel arasından insanların en çok dikkatini çekebilecek olanları seçiyor. İnsanların en çok ne dikkatini çeker? Tabiki başka insanlar. İşte önce içinde insan olanları ayıklıyor. Sonra bunları tam vücut, göğüs plan ya da yakın plan gibi kompozisyon tekniklerine göre sınıflandırıyor. Eğer içinde hiç insan olmayan bir dizi ya da film olursa bu kez de görselin içindeki çizgileri soyutlayarak karar vermeye çalışıyor. En ilginç görsele karar verdikten sonra bu kez onu yine kompozisyon kurallarına ve insan psikolojisine en uygun olacak şekilde kırpıyor. Poster tasarımında olmazsa olmazlardan biri de yazılar. İşte yazıların pozisyonunu da yapay zeka seçiyor. En sonunda aynı dizi ya da film için pek çok farklı poster tasarımı yapılmış oluyor. Bunun yanında birbirine çok benzeyen ama küçük farklılıklar taşıyan varyasyonlar da üretiliyor ve test ediliyor. İnsanlar bu posterlere tıkladıkça aslında bir anlamda yapay zekayı da eğitmiş oluyor.

Barış Özcan’ın tespitleri çok doğru ve yerinde. Şimdilik dizi izleme platformu olarak Netflix yapay zekayı bu şekilde kullanıyor ancak ileride ilgi alanları video içerikleri ile entegre olduğunda durum çok daha farklı olacak. Çerezlerle birlikte kaydedilen ilgi alanları web sitesiye girildiğinde o ilgi alanını hedef alarak dizi önerecek. İzleme oranları ciddi anlamda yükselecek. Kullanıcıya içerik sunmak ilgisini dağıtmamak teknoloji ile kolaylaşacak. Bütün bunlar ise geleneksel medyada mümkün olmayacak.

Yeni ve Geleneksel Medya Dizilerinin Farklarını Madde Madde Ele Alalım

Yeni Medyada Sansür Endişesi Yok

Netflix’te yabancı dizileri sansürsüz bir şekilde yayınlanırken geleneksel medyada sansür her zaman olmuştur. Türkiye’de Fi dizisi sevişme sahneleri ile sansür endişesinden tamamen uzak bir platformda yayınlandığını hepimize gösterdi. Bu konu Türkiye’de çok alışıldı. Çünkü ülkece yeni medya dizisine yeni yeni alışıyorduk.

Yeni Medya Dizileri Kısadır

İnternet dizileri uluslararası platformlarda hikâyeyi daha kısa seriler halinde anlatmayı hedef alır. Fİ Dizisi 1. sezonda 1 saatti. Sponsorlar değişti. 2. sezonda 1.30 saate uzadı. Anlaşıldığı gibi dizi süreleri reklamla ilgili tamamen ekonomik. Youtube’de yayınlanan TRT dizisi Payitaht “Abdulhamid” geleneksel medya dizisidir. 20. Bölümü tam 2 saat 1 dakika 46 saniyedir. Yurt dışına satılan Türk dizilerinin bir bölümü, satıldığı ülkelerde üç bölüm olarak yayınlanıyor.

Reklamsız Tek Parça Dizi İzleme Keyfi

Kanalların resmi siteleri bile dizilerin bölümlerini parça parça ve reklamlı olarak yüklerken BluTV, PuhuTV ve Netflix’te tüm dizileri reklamsız ve tek parça olarak izleyebiliyorsunuz. Bu sayede 90 dakikalık bir dizi için 135 dakika zaman harcamanıza gerek kalmıyor. Örneğin ATV’de yayınlanan Eşkiye Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisi bile kendi sitesinde parça parça yayınlanmaktadır. BluTV, PuhuTV ve Netflix gibi platformlarda bütün diziler tek parça olarak yayınlanır.

Reklam Süreleri Belli, Şeffaf

Yeni medya dizilerinde reklamların süreleri bellidir. Bu sunum için incelenen Fi dizisinde reklamların süreleri ve sayıları bellidir. Bu sayede kullanıcı ne kadar reklam verileceğini baştan biliyor ve aldatılmıyor. Ayrıca reklamların tıklanabilir olması satın almayı daha da hızlandırıyor. Geleneksel medyada yalnızca belirli reklamlarda reklam süreleri gösterilir. İzleyici ne kadar reklam izleyeceğini bilmez. Yeni medyada kullanıcı ne kadar reklam verileceğini baştan biliyor ve aldatılma hissine kapılmaz. Ayrıca reklamların tıklanabilir olması satın almayı daha da hızlandırıyor. Geleneksel medyada reklamlara tıklanamaz.

Yeni Medyada Reklam Neredeyse Anlaşılmaz

Fi dizisi 2. Sezon 2. Bölümünde yapılan Adidas reklamında Can Manay Adidas eşofman ve spor ayakkabısı ile koşuya çıkar. O sırada bilboardda Adidas reklamı belirir. Aynı zamanda arka planda Can Manay konuşur. “Yeni Bir Hayat, Başka Bir Sen… Hayatla yüzleşin, cesur olun çünkü değişim cesaret ister.” Bu cümleler kurulurken Adidas eşofmanlı ve spor yaparken hem göze hem de kulağa hitap edilir. Can Manay bu cümleler ile yaptığı programı anlatır hem senaryo hem de Adidas’ı işaret eder oysaki. Görüntüler ekrana gelirken Bilge’nin elinde Samsung marka telefon vardır. Dizinin müdavimleri bütün bunları merak ile izler reklam iticiliğini düşünmez. Ancak nedense geleneksel medyada bu kadar belli etmeden reklam giydirme örneğine az rastlanır.

Televizyonda İzleyemeyeceğiniz Türlere Ulaşabilirsiniz

Türk televizyonlarında yerli korku dizisi formatında herhangi bir yapıma rastlamak oldukça güçken BluTV’nin ikinci dizisi olan Sahipli korku dizisi olarak yayınlanabilmektedir. Bu ve daha farklı formatların yayınlanmaması için hiçbir sebep yoktur.

Aynı Anda Birden Fazla Yeni Bölüm Yüklenebiliyor

Geleneksel medya anlayışında her hafta aynı diziye ait sadece bir yeni bölüm yayınlanırken online dizi sektöründe bu iş çok farklı bir şekilde karşımıza çıkıyor. Netflix’te yeni sezona ait tüm bölümler aynı anda yüklenirken BluTV ve PuhuTV’de ikişer, üçer yeni bölüm aynı anda yükleniyor.

“Kaldığın Yerden Devam Et” Özelliği

Hangi dizinin kaçıncı bölümünde kaldım derdine son. İlk olarak Youtube’de gördüğümüz bu özellik BluTV, PuhuTV, Netflix gibi platformlar sayesinde hangi dizinin kaçıncı bölümünde kaldığın, hangi bölümü kaç dakika izleyip yarıda kestiğin platforma bir sonraki girişinde karşına çıkıyor. Geleneksel medyada bu mümkün değildir.

Çalışırken Dizi İzle

Kullanıcılar yeni medya ortamında aynı anda birden fazla işlem yapmaya alışkındır. Yeni medya dizisi izlerken birden fazla işlem yapılabiliyor. Hatta bu dosyaya çalışırken bile dizi izlenebilmektedir. Bu özellik yeni sekme ile karıştırılmamalıdır. Sekme olmadan popup şeklinde videonun üzerindeki ok işaretine tıklayarak yapabiliriz. Bu özellik Fi dizisinin yayınlandığı Puhu Tv’de vardır.

Kullanıcıya Geri Bildirimde Bulunma

Sıfır Bir dizisi ilk olarak ücretsiz olarak Youtube video paylaşım sitesinde doğdu. Daha sonra Blu Tv tarafından satın alındı. Bu satın almadan sonra ekik kendi kitlesine Blue TV’ye geçme nedenini anlatıyor ve yapılan yorumlara hitaben “hani hep diyordunuz ya hesap açın para yatırak destek olak yeterki siz çekin” artık bunlara gerek yok şeklinde cevap veriliyor. Geleneksel medyada buna benzer durumlarla çok nadir karşılaşılabilir.

İnteraktif Dizi Formatı – Bir Kezban Bir Mahmut Dizisi

Dizide bazı sahneler iki farklı şekilde çekildi ve Youtube’da kullanıcıya seçenek olarak sunuluyor. Senaryo böyle mi gitsin yoksa şöyle mi gitsin diye soruluyor. Kullanıcı istediğini tıklıyor. Yeni medyada bu şekilde bir format mümkün değildir. Ayrıca sansürlü ve sansürsüz olarak izleme hakkını da kullanıcıya seçtiriyor.

Çekim Açıları

Yeni medya dizileri geleneksel medya dizilerine oranla daha yakın çekim açıları barındırır çünkü mobil uyuma önem verilmektedir. Örneklerde Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisi ve Fi dizisinden sahne görüntüleri vardır. Fi dizisi genel olarak yakın planlı çekilmiştir ancak Eşkiya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisinde uzak açılarda bulunmaktadır.

Hashtaglar Senaryoyu Bile Etkileyebilir

Yeni medya ve geleneksel medyada diziler hashtaglar ile desteklenebilir. Bu geri dönüşlerle birlikte senaristler senaryoyu bile değiştirebilir. Sosyal medyada yapılan tarama ve istatistikler sayesinde ciddim değişiklikler yapılabilmektedir. Bu değişiklik Yeni Medya ve Geleneksel medyada da yapılabilmektedir. Bu tespit SOMERA‘nın Ceo’su Gencay K. Evirgen tarafından da 21 Aralık 2017’de İAU Yeni Medya Yüksek Lisans bölümüne yaptığı sunumda da doğrulanmıştır.

Yeni Medya Dizisini İstediğin Yerden İzle

Yeni medya dizisini dilediğiniz ortamda platformun sunduğu ölçüde izleyebilirsiniz. Örneğin Netflix Akıllı TV, PlayStation, Xbox, Chromecast, Apple TV, Blu-ray oynatıcılar, telefon, tablet ve istediğiniz bilgisayarda kullanılabilmektedir. Geleneksel medya içeriğini Tv’de izleyebilirsiniz. İnternete de eklenirse izleyebilirsiniz.

 

Kaynaklar:

Digital Age – Online TV platformlarını sokağa sorduk Video – 3 Şub 2017

Blu TV, blutv.com.tr (Özel Yapımlar), Dizi Görselleri

Puhu TV, puhutv.com (Özel Yapımlar), Fi Dizisi ekran görüntüleri ve videoları.

Netflix (Netflix Originals) netflix.com/tr/, ekran görüntüleri, İnfografik, Binge Race.

Barış Özcan Youtube Kanalı, barisozcan.com Yapay Zekanın Yeni Medya Dizisine Yansıması,

bitutamfikir.com, Yeni Trend: Online dizi izleme platformları

Youtube.com,  Payitaht Abdülhamit dizisi ekran görüntüsü

Atv.com.tr, Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisi ekran görüntüsü

Twitter.com, puhutv ekran görüntüsü

Yeni ve Geleneksel Medya Dizilerinin Farkları konusunun geliştirilmesinde katkıda bulunmak istiyorsanız yorum yapmayı unutmayın lütfen.